Fitoret rreth komunitetit LGBTQ+ që ndodhën gjatë vitit 2023
Lajmet për të drejtat e lezbikeve, gejëve, biseksualëve, transgjinorëve e dylberave gjatë vitit 2023 nuk kanë qenë edhe shumë premtuese. Qeveritë në Poloni dhe Hungari i përdorin këto si çështje, për me rritë përkrahjen në agjendat e tyre politike , teksa rrezikojnë normat demokratike dhe sundimin e ligjit. Presidenti rus Vladimir Putin dhe Patriarku Kirill i Kishës Ortodokse përdorën “vlerat tradicionale” si justifikim të pjesshëm për pushtimin në shkallë të plotë të Ukrainës, ndërsa Duma (Asamble Ruse) e shtriu ligjin e “propagandës së homoseksualëve” tek të gjitha grupmoshat.
Presidenti i Ugandës Yoweri Museveni pohoi se miratimi i legjislacionit ekstrem kundër LGBTQ+ që përfshin dënimin me vdekje për shkelësit e përsëritur është një gjest anti imperialist. Dhe një mori ligjesh të paprecedentë, shumë që synojnë të rinjtë transgjinorë, janë futur në legjislaturat shtetërore në SHBA në maj, një gjykatë fetare në Pakistan hodhi poshtë si “joislamike” dispozitat kyçe të një ligji pesëvjeçar që mbron njerëzit transgjinorë.
Pavarësisht nga këto pengesa të rëndësishme, ka pasur edhe pika të ndritura progresi.
Viti filloi me lajm shumë të mirë nga rajoni. T’u fillu nga 31 janari i vitit 2023, çiftet e të njëjtit seks në Slloveni mund të martohen zyrtarisht, në një shënim historik për popullatën sllovene LGBTQ+. Shoqnia civile sllovene ka avoku qe 3 dekada për mposhtjen e diskriminimit në martesë dhe adoptim. Kjo e bën Slloveninë vendin e parë në Evropën Lindore që legalizoi martesat e të njëjtit seks dhe birësimin e fëmijëve të mitur nga çifte të të njëjtit seks.
Pesë vende të tjera dekriminalizuan marrëdhëniet konsensuale të të njëjtit seks, duke përfshirë tre shtete të Karaibeve: Antigua dhe Barbuda, Barbados dhe St. Kitts dhe Nevis. Gjykata e Lartë e Drejtësisë për Antigua dhe Barbuda hodhi poshtë ligjet diskriminuese të epokës koloniale për shkak të lirisë, mbrojtjes së ligjit, lirisë së shprehjes, mbrojtjes së privatësisë personale dhe mbrojtjes nga diskriminimi. Më parë, një dispozitë e kodit penal parashikonte deri në 15 vjet burg, ndërsa një dënim sipas dispozitës së “paturpësisë së rëndë” mund të çonte deri në pesë vjet burg.
Si shumë shtete postkoloniale, Antigua dhe Barbuda i mbajtën ligjet në fuqi, por rrallë ose ndonjëherë i zbatuan ato. Megjithatë, këto lloj ligjesh janë të pjekura për shantazh dhe zhvatje dhe dërgojnë një mesazh negativ që kontribuon në një klimë në të cilën ndodh dhuna dhe diskriminimi, ndonjëherë pa u ndëshkuar. Ligje të ngjashme u rrëzuan në Barbados nga Gjykata e Lartë me arsyetimin se ndalimet e intimitetit të të njëjtit seks bien ndesh me të drejtat kushtetuese për privatësi, liri, mbrojtje dhe trajtim të barabartë sipas ligjit, lirinë e shprehjes dhe lirinë nga diskriminimi për shkak të orientimit seksual. Gjykata konstatoi se e drejta kushtetuese për liri, “mbron zgjedhjet private për të gjithë, qofshin homoseksualë apo heteroseksual”. Gjykata e Lartë e Karaibeve Lindore hodhi poshtë ndalimin e St. Kitts dhe Nevis të vitit 1873 për seksin homoseksual për arsye të privatësisë.
Pas dekadash përpjekjesh dhe disa sfidave gjyqësore të pasuksesshme, aktivistët në Singapor arritën një fitore të shumëpritur edhe pse të pjesshme, kur kryeministri Lee Hsien Loong njoftoi se Singapori do të shfuqizonte një dispozitë të kodit penal që ndalonte seksin homoseksual, por gjithashtu prezantoi ndryshime kushtetuese për të kufizuar martesa me çifte heteroseksuale në përjetësi. Në Paqësorin Jugor, Ishujt Kuk dekriminalizuan sjelljen e të njëjtit seks. Papa Françesku dha një shtysë të mëtejshme drejt dekriminalizimit duke denoncuar dënimet penale për sjelljet e të njëjtit seks, duke përforcuar një qëndrim të mbajtur prej kohësh të Vatikanit që udhëheqja e Kishës Katolike në disa vende nuk e ndajnë.
Në vendimin më të rëndësishëm të OKB-së për intimitetin mes të njëjtit seks që nga Toonen kundër Australisë (1994), Komiteti për Eliminimin e Diskriminimit ndaj Grave (CEDAW) gjeti, në mars 2022, se ligjet që kriminalizojnë aktivitetin konsensual të të njëjtit seks ndërmjet grave është një shkelje e të drejtave të njeriut. Kjo do të thotë se të gjithë nënshkruesit e CEDAW tani janë të detyruar t’i shfuqizojnë këto ligje. Rasti – rasti i parë i OKB-së që fokusohet te femrat lezbike dhe biseksuale – ishte paraqitur nga aktivistja veterane e Sri Lankës, Rosanna Flamer-Caldera.
Gjykata e Lartë e Sri Lankës dhe anëtarët e parlamentit kanë rënë dakord që atëherë të mbështesin një projekt-ligj privat të anëtarëve që kërkon shfuqizimin e një ligji të epokës koloniale që kriminalizon marrëdhëniet e të njëjtit seks. Në rastin e vitit 1994, Komiteti i OKB-së për të Drejtat e Njeriut, organi që monitoron pajtueshmërinë me Konventën Ndërkombëtare për të Drejtat Civile dhe Politike (ICCPR), vërtetoi se orientimi seksual përfshihej në dispozitat kundër diskriminimit të paktit si një status i mbrojtur. Dhe ato ligje që kriminalizojnë sjelljen e të njëjtit seks, edhe kur nuk zbatohen, shkelin të drejtën e privatësisë.
Një problem i përhershëm për organizatat që punojnë në vendet ku sjellja e të njëjtit seks është e paligjshme është aftësia për t’u regjistruar dhe për të mbrojtur të drejtat themelore të njeriut. Në shkurt, aktivistët kenianë mirëpritën një vendim të Gjykatës së Lartë që Komisioni Kombëtar i të Drejtave të Njeriut të gejëve dhe lezbikeve kishte të drejtë të regjistrohej në Bordin Koordinues të OJQ-ve, pavarësisht nga një ndalim i kodit penal për sjelljen e të njëjtit seks. Rasti daton në vitin 2013, kur organizatës iu refuzua regjistrimi me arsyetimin se përmbante fjalët “gej” dhe “lezbike”.
Stigma dhe keqinformimi shpesh nënkuptojnë diskriminimin, kështu që aktivistët në Vietnam mirëpritën një direktivë nga Ministria e Shëndetësisë në gusht 2022 që konfirmonte zyrtarisht se tërheqja e të njëjtit seks dhe të qenit transgjinor nuk janë kushte të shëndetit mendor. Në një goditje tjetër ndaj diskriminimit, në prill Gjykata Ndër-Amerikane e të Drejtave të Njeriut nxori një vendim historik që e shpalli Perun përgjegjëse për shkeljen e të drejtave të një personi gej për barazi para ligjit dhe mbrojtje gjyqësore, pasi ai dhe partneri i tij u përballën me diskriminim në një reklamë në një ndërmarrje tregtare dhe nga autoritetet peruane.
Në shkurt, Spanja miratoi legjislacion gjithëpërfshirës për të avancuar të drejtat e personave LGBTI, duke përfshirë një dispozitë që lejon njohjen ligjore të gjinisë përmes një procedure të thjeshtë administrative të bazuar në vetë identifikim. Dhe në të njëjtin muaj, Gjykata e Apelit Përfundimtar në Hong Kong vendosi që kërkesa e qeverisë që burrat transgjinorë t’i nënshtroheshin “operacionit të ndryshimit të seksit të plotë” për të ndryshuar gjininë e tyre ligjore është jokushtetuese sipas Ligjit të të Drejtave.
Rregullimi ligjor i jetës familjare është shpesh një terren i ngarkuar për çiftet e të njëjtit seks. Në maj, Gjykata e Lartë e Namibisë vendosi që qeveria duhet të njohë çiftet e të njëjtit seks që martohen jashtë vendit për të drejtat e qëndrimit. Kjo nuk e ndryshon faktin që marrëdhëniet e të njëjtit seks në Namibi janë ende një krim. Në një zhvillim të ngjashëm, në maj, Gjykata e Lartë e Nepalit udhëzoi qeverinë të njohë bashkëshortin e huaj të të njëjtit seks të një shtetasi nepalez, duke u bërë shteti i parë në Azinë Jugore, që njihet si rajon tradicional e konservator, që njeh ligjërisht martesat e të njëjtit seks e që është një fitore mahnitëse për të drejtat e komunitetit LGBTQ+. Më 29 nëntor, çifti Maya Gurung dhe Surendra Pandey, u martuan ligjërisht në Dordi, Nepal duke u regjistruar si martesa e parë mes një çifti LGBTQ+ në shtetin aziatik.
Në mars, gjykata më e lartë e Bolivisë ka njohur bashkimet civile për çiftet e të njëjtit seks. Në shkurt, një gjykatë e Koresë së Jugut ka vendosur që një çift i të njëjtit seks duhet të marrë të njëjtat përfitime si çiftet e seksit të ndryshëm përmes Shërbimit Kombëtar të Sigurimeve Shëndetësore, hera e parë që një gjykatë ka njohur të drejtat e një çifti të të njëjtit seks në Korenë e Jugut. Në një nxitje për barazinë martesore në Japoni, katër gjykata rrethi nga pesë vendosën se ndalimi i martesës në vend për çiftet e të njëjtit seks shkelte kushtetutën. Në fund, do të jetë Gjykata e Lartë e Japonisë ajo që vendos nëse duhet të ndryshojë ligjin për të njohur marrëdhëniet e të njëjtit seks apo jo.
Në Tajvan, ku barazia martesore u arrit në vitin 2019, procesi për adoptim të përbashkët në kodin civil u rishikua në shkurt, në mënyrë që të jetë tashmë i njëjtë për çdo çift të martuar. Në shtator 2022, qeveria britanike u angazhua për t’i dhënë fund diskriminimit ndaj “çifteve gra të të njëjtit seks” që kërkonin shërbime të fertilitetit përmes Shërbimit Shëndetësor Kombëtar. Kuba, ku e drejta e votës është kufizuar ashpër, mbajti një referendum në shtator 2022, përpara se të miratonte një kod të rishikuar të familjes, duke lejuar çiftet e të njëjtit seks të martohen dhe të birësojnë.
Në fillim të muajit të krenarisë, më konkretisht më 9 qershor, Parlamenti islandez ka miratuar një ligj që ndalon të ashtuquajturat praktika të terapisë së konvertimit në bazë të orientimit seksual, shprehjes gjinore apo identitetit gjinor. Islanda iu është bashkuar Kanadasë, Brazilit, Ekuadorit, Spanjës, Gjermanisë, Francës, Maltës dhe Zelandës së Re në ndalimin e praktikave të dëmshme të konvertimit.
Me 53 vota “po” dhe tre abstenime, as edhe një përfaqësues nuk votoi kundër projektligjit të propozuar nga kryetarja e partisë parlamentare Viðreisnar dhe deputetja e Partisë Reformuese, Hanna Katrín Friðriksson.
Parlamenti i Estonisë më 20 qershor ka miratuar ligjin për legalizimin e martesës së të njëjtit seks, duke e bërë atë shtetin e parë të Evropës Qendrore që e bën këtë. Nga koalicioni i partive liberale dhe socialdemokrate që Kallas ka mbledhur pas fitores së saj të fortë në zgjedhjet e 2023-ës, ky projektligj mori 55 vota nga 101 ulëse të parlamentit.
Po në qershor, pas disa dekadash fushatë, ligjet e para të Australisë që mbrojnë personat interseks nga procedurat e panevojshme mjekësore pa pëlqimin e tyre kanë kaluar në rajonin ACT. Në sistemin ligjor australian, ACT i referohet Territorit të Kryeqytetit Australian (Australian Capital Territory), i cili është një territor autonom me vetëqeverisje dhe kornizë ligjore.
Ligjet e reja — një “moment transformues” për personat interseks australianë — u miratuan pa kundërshtime në parlamentin e ACT-së , duke treguar “sa të rëndësishme janë këto mbrojtje” dhe “që është koha e duhur për reforma në të gjitha shtetet dhe territoret e tjera”.
Në fushën e shëndetësisë, një arritje e madhe shkencore është arritur këtë vit, kur “Pacienti i Dyseldorfit”, një burrë tashmë 53 vjeç, u bë personi i tretë në mbarë botën që është shëruar plotësisht nga HIV përmes transplantimit të qelizave staminale.
Ashtu si në rastin e dy pacientëve të tjerë, të ashtuquajturit “Pacienti i Berlinit” dhe “Pacienti i Londrës”, transplanti ishte ndërmarrë për të trajtuar një sëmundje akute të gjakut, e cila ishte zhvilluar krahas infeksionit HIV.
Ndërsa, në fund të këtij viti me 18 dhjetor, Papa Françesku dha bekimin e tij për çiftet e të njëjtit seks.
Papa Françesku zyrtarisht lejoi priftërinjtë katolikë romakë të bekojnë çiftet e të njëjtit seks,një ndryshim i rëndësishëm në qasjene kishës ndaj personave LGBTQ+. Pranimi dhe qasja e hapur e Papës ndaj katolikëve LGBTQ+ ka qenë një element në kundërshtimin me të cilin është përballur nga një pakicë e vogël, por e zëshme brenda kishës.
Harku i gjatë i historisë tregon për përparim të rëndësishëm kur bëhet fjalë për avancimin e të drejtave të personave LGBTQ+. Përtej titujve dhe shprehjes vokale të homofobisë politike, viti i kaluar ka parë shumë raste përparimi në mbarë botën, dëshmi për këmbënguljen e aktivistëve, ndryshimin e qasjes nga disa udhëheqës fetarë, rolin e gjyqësorit të pavarur dhe përparimet e bëra nga ligjvënësit dashamirës.
