Kosova e 24-ta në Evropë me legjislacionin LGBTI

Rrjeti i organizatave evropiane të shoqërisë civile ILGA Europe ka publikuar së fundmi raportin e tyre vjetor mbi situatën e të drejtave të njeriut të personave lezbike, gejë, biseksualë, trans dhe interseks në 49 shtetet evropiane.

Ndër 49 shtete, ILGA ka rishikuar situatën edhe në Kosovë përgjatë vitit 2020, mbi çështjet e të drejtave LGBTI. Sipas raportit të publikuar me 17 maj, në Ditën Ndërkombëtare kundër Homofobisë, Bifobisë, Interseksizmit dhe Transfobisë, Kosova radhitet në vendin e 24-të sa i përket legjislacioneve që mbështesin personat e komunitetit LGBTI.

Raporti vjetor tregon se Kosova qëndron mirë sa i përket ligjeve për njohjen e orientimit seksual dhe identiteti gjinor si bazë për diskriminim dhe krime të urrejtjes, si dhe me organizimet e evenimenteve LGBTI nga organizatat e shoqërisë civile. Mirëpo, raporti thekson se përgjatë viteve të fundit, Komisioni qeveritar për të drejtat LGBTI nuk ka shënuar as edhe një pikë nga plani strategjik 2019-2022, ka përmendur deklaratat homofobike nga liderët politikë, si dhe përjashtimin e njohjes së çifteve të seksit të njëjtë nga draftuesit e Kodit Civil.

ILGA ka shqyrtuar përparimet e bëra dhe ka ofruar shembuj konkretë të situatave në nivel kombëtar vend për vend në 12 muajt nga janari në dhjetor 2020.

Para Kosovës, nga vendet e Ballkanit gjindet Mali i Zi në vendin e 11-të, dhe Bosnja e Hercegovina në vendin e 21-të. Shqipëria radhitet në vendin e 26, Serbia në vendin e 28-të, dhe Maqedonia Veriore në vendin e 31.

Ju sjellim raportin e plotë mbi Kosovën nga ILGA Europe.

Rishikimi vjetor i situatës së të drejtave të njeriut të personave lezbike, gejë, biseksualë, trans dhe interseks në Kosovë.

DEKLARATAT PARAGJYKUESE

Deputeti i Partisë Demokratike të Kosovës (PDK) Mergim Lushtaku tha në tetor se ai donte të ruante institucionin e familjes, dhe ndau informacione të rreme në lidhje me mirëqenien e fëmijëve në konstelacione të ndryshme familjare. Vërejtjet janë bërë gjatë seancës dëgjimore parlamentare mbi draftin Kodin Civil.

Disa anëtarë të Vetëvendosjes, partia më e madhe politike, bënë vërejtje negative në lidhje me fushatën e ndërgjegjësimit mbi barazinë martesore nga Iniciativa e të Rinjve për të Drejtat e Njeriut (YIHR-KS). Në tetor, Anëtarja e Asamblesë Komunale të Prishtinës, Leonora Shabani-Bajraktari e quajti fushatën “të ekzagjeruar dhe të panevojshme”. Disa ditë më parë, Eman Rrahmani, deputet i Vetëvendosje, tha në përgjigje se ai është i përkushtuar ndaj modelit të familjes që ka “një nënë, një baba, një djalë, një vajzë, një gjyshe, dhe një gjysh”.

BARAZIA DHE JO-DISKRIMINIMI

Shoqëria civile raportoi bashkëpunim më të mirë me Grupin Këshillëdhënës dhe Koordinues për komunitetin LGBTI këtë vit, i cili lëshoi Planin e ri Kombëtar të Veprimit (2019-2022) në 2019. Këtë vit, implementimi i Planit u bë i vështirë për shkak të pandemisë COVID-19.

FAMILJA

Draft Kodi Civil u publikua në korrik, duke shkaktuar zhgënjimi midis shoqërisë civile. Kodi nuk arrin të bëhet progres në sigurimin e njohjes ligjore të familjeve të ndryshme. Ajompërcakton martesën si një bashkim midis një burri dhe një gruaje, dhe gjithashtu nuk arrin të krijojë institucionin e partneritetit civil. Organizatat e shoqërisë civile kanë avokuar për ligje në përputhje me të drejtat e njeriut për vite me radhë. Në një deklaratë të përbashkët, ata kritikuan draftin duke qenë diskriminues në bazë të orientimit seksual dhe kanë dedikuar Paradën e Krenarisë ndaj çështjes.

Ndërsa Kushtetuta përdor termin neutral “bashkëshort” në lidhje me martesën dhe formimin e një familje, dhe përfshin një dispozitë pa diskriminim, përfshirë orientimin seksual, draft Kodi Civil, në formën e tij aktuale, nuk arrin të përmbushë këtë standard. Drafti aktualisht është bllokuar në Parlament.

LIRIA E TUBIMIT

Më 17 maj, OJQ-të lokale LGBTI, CSGD dhe CEL mbajtën një aksion të vogël rrugor për të shënuar IDAHOBIT, duke dekoruar pemë me mesazhe pozitive në shiritat e ylberit, për të tërhequr vëmendjen mbi situatën e personave LGBTI gjatë pandemisë. Ndërtesa kryesore e qeverisë kishte dritat e ylberit të projektuar mbi të.

CSGD, CEL dhe organizata të tjera të të drejtave të njeriut së bashku organizuan Paradën e Krenarisë këtë vit. Për shkak të pandemisë COVID-19, Parada mori formën e një parade makinash. E mbajtur në 12 tetor, ngjarja u përqëndrua në diskursin e vazhdueshëm mbi Draft Kodin Civil, duke kërkuar njohjen ligjore të familjeve të ylberit, nën moton “Unë du”. Numri i makinave pjesëmarrëse u caktua në 30 maksimum, në përputhje me kufizimet e pandemisë. E vetmja ngjarje tjetër që mund të mbahej këtë vit ishte diskutimi FemTalk, duke u përqëndruar në “Parada në kushtet e Pandemisë”.

SHËNDETI

Bllokimet e kufijve për shkak të COVID-19 kanë ndikuar rëndë në qasjen e njerëzve trans në kujdesin shëndetësor mbi gjininë jashtë vendit, pasi Kosova nuk ofron ndonjë shërbim të kujdesit shëndetësor trans.

Gjatë pandemisë, numri i individëve LGBTI që kërkuan mbështetja psikologjike u rrit, si në internet ashtu edhe fizikisht.

Shoqëria civile organizoi seanca terapie në grupe për të luftuar stresin dhe ankthin e shkaktuar nga bllokimi dhe për të dhënë këshilla se si të mbahen marrëdhënie të shëndetshme me botën e jashtme.

STREHIMI

Komuna e Prishtinës njoftoi financimin e një strehe me 300,000 euro për personat LGBTI që janë të mbijetuar të dhunës në familje ose janë bërë të pastrehë për shkak të refuzimit të familjes. Komuna do të bashkëpunojë ngushtë me organizatat LGBTI. Ndërtimi do të fillojë në 2021.

MBROJTËSIT E TË DREJTAVE TË NJERIUT

Organizatat LGBTI anuluan ose shtynë pothuajse të gjitha aktivitetet gjatë karantinës dy-mujore dhe u desh të ridizenjohen planet e tyre të punës për të qenë në gjendje të punojnë gjatë pandemisë.

MBESHTETJA INSTITUCIONALE

Komuna e Prishtinës hapi një hapësirë për organizatat LGBTI këtë vit, të e cila do të përdoret si një qendër takimi në të ardhmen. Personat LGBTI do të jenë në gjendje të mbajnë evente, takime dhe qasje në mbështetjen e shëndetit mendor ose shërbime të tjera. Hapësira aktualisht është duke u rinovuar nga komuna.

NJOHJA LIGJORE E GJINISË

Pas një beteje të gjatë ligjore që filloi në 2018, Blert Morina, një burrë trans, ndryshoi me sukses shënuesin dhe emrin e tij gjinor në janar. Në fund të vitit 2019, Gjykata Themelore e Prishtinës anuloi gjykimet e mëparshme që ia mohuan këtë të drejtë dhe i dhanë kohë autoriteteve 15 ditë për të vazhduar me ndryshimin. Shpresohet që duke ndjekur këtë gjykim pozitiv dhe zbatimin e tij të shpejtë, njerëzit e tjerë trans do të përballen me më pak pengesa ligjore mbi njohjen e gjinisë.

“Për herë të parë, Gjykata vendosi të njohë të drejtën në identitetin gjinor pa kërkuar prova të ndërhyrjeve me operacion ose ndonjë ndryshim mjekësor.” – Rina Kika, avokatja e Blert Morinës.

Gjykata mohoi kompensimin financiar për stresin dhe ankthin që Morina pësoi në dy vitet e fundit.

Në korrik, CSGD, CEL, Këshilli i Evropës dhe Zyrat e BE në Kosovë dhe Zyra për Qeverisje të Mirë mbajtën një takim mbi Reformat e ligjit për njohjen ligjore të gjinisë. Ata ranë dakord që një ligj specifik për njohje ligjore gjinore duhet të vendoset, i cili duhet të paraprihet nga një analizë e thellë e kornizës ligjore ekzistuese. Ata gjithashtu ranë dakord se cilësia e ligjit është më e rëndësishme se sa afati kohor; grupi i punës duhet të përfaqësojë një gamë të gjerë ekspertize dhe përvoje; procesi duhet të plotësohet duke rritur ndërgjegjësimin për publikun.

Për të përmirësuar situatën ligjore dhe politike të personave LGBTI në Kosovë, ILGA-Europe rekomandon:

Miratimin e masave ligjore për të siguruar barazinë e martesës dhe birësimin e përbashkët për të gjithë.

Zhvillimin e një kornize ligjore të drejtë, transparente për njohjen ligjore të gjinisë, bazuar në një proces të vetëvendosjes dhe pa kërkesa abuzive (të tilla si sterilizimi, GID/diagnoza mjekësore, ndërhyrje kirurgjikale/mjekësore, divorci i detyrueshëm ose kufizimi i moshës).